Διαταραχές Περιόδου

Οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως αφορούν αλλαγές στη συχνότητα εμφάνισης της περιόδου (διάρκεια του κύκλου), στην ποσότητα της αιμορραγίας και την εμφάνιση άλγους και συναισθηματικών διαταραχών πριν και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.

Παθοφυσιολογία καταμήνιου κύκλου

Η έμμηνος ρύση αποτελεί μία σύνθετη ορμονική διαδικασία η οποία ρυθμίζεται από τον αναπαραγωγικό άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-γονάδων (ωοθήκες). Η βασική εντολή ξεκινάει από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου ο οποίος εκκρίνει σε κύματα GnRH. Σε απάντηση η υπόφυση εκκρίνει από τον πρόσθιο λοβό γοναδοτροπίνες (FSH και LH) στην κυκλοφορία του αίματος. Οι ορμόνες αυτές στη συνέχεια διεγείρουν την παραγωγή από τις ωοθήκες μιας ποικιλίας στεροειδών ορμονών (οιστραδιόλη, προγεστερόνη, ανδροστενδιόνη, τεστοστερόνη αλλά inhibin, activin and insulin-like growth factor-I).

Στην αρχή του κύκλου, παράγεται η ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH), η οποία διεγείρει τις ωοθήκες για την ανάπτυξη ωοθυλακίων. Τα ωοθυλάκια είναι οι γεμάτες από υγρό κοιλότητες στις ωοθήκες. Κάθε ωοθυλάκιο περιέχει ένα μη ανεπτυγμένο ωάριο. Σε κάθε κύκλο ένα μόνο ωοθυλάκιο θα αναπτυχθεί (κυρίαρχο ωοθυλάκιο) εμπεριέχοντας ένα ώριμο ωάριο.

Η FSH διεγείρει έναν αριθμό από ωοθυλάκια, ώστε να αναπτυχθούν και να ξεκινήσουν την παραγωγή οιστρογόνων. Το επίπεδο των οιστρογόνων είναι χαμηλότερο την πρώτη ημέρα της περιόδου και αυξάνεται καθώς αναπτύσσονται τα ωοθυλάκια και με την επιλογή του κυρίαρχου ωοθυλακίου, επιφέροντας τις αντίστοιχες αλλαγές στην εσωτερική κοιλότητα της μήτρας, το ενδομήτριο (πάχυνση), προετοιμάζοντας τη μήτρα για πιθανή εγκυμοσύνη. Το κυρίαρχο ωοθυλάκιο με την επίδραση της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) απελευθερώνει το ώριμο ωάριο ( ωορρηξία) και στη θέση του παραμένει το ωχρό σωμάτιο το οποίο παράγει προγεστερόνη. Η απότομη πτώση της προγεστερόνης από την μη επίτευξη κύησης επιφέρει την ορμονική ανισορροπία στο εσωτερικό της μήτρας και την εμφάνιση της περιόδου από την απόπτωση του ενδομητρίου.

Χαρακτηριστικά Φυσιολογικού καταμήνιου κύκλου

Ένας φυσιολογικός εμμηνορρυσιακός κύκλος διαρκεί 28 ημέρες κατά μέσο όρο αλλά μπορεί να κυμαίνεται από 23-35 ημέρες. Μετρώντας από την πρώτη μέρα της περιόδου ολοκληρώνεται με την έναρξη της επόμενης εμμήνου ρύσης.

Η ωορρηξία εμφανίζεται τη 14^η ημέρα για κύκλο 28 ημερών ή 14 ημέρες πριν την έναρξη της επόμενης περιόδου ανάλογα με τη διάρκεια ( για παράδειγμα σε κύκλο 35 ημερών η ωορρηξία μπορεί να γίνει 21^η ημέρα).Ωστόσο, είναι πολύ μικρό το ποσοστό των γυναικών που παρουσιάζουν τόση ακρίβεια στον κύκλο τους. Η φυσιολογική διάρκεια της περιόδου είναι 3-7 ημέρες.

Η πρώτη φάση του κύκλου ( 1^η ημέρα περιόδου έως την ωορρηξία) αποτελεί την ωοθυλακική φάση ενώ η δεύτερη φάση του κύκλου ( μετά την ωορρηξία και μέχρι την εμφάνιση της επόμενης περιόδου) αποτελεί την παραγωγική φάση. Οι περισσότερες διαταραχές της περιόδου συμβαίνουν στην ωοθυλακική φάση.

Αίτια διαταραχών περιόδου

• ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ
  Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι μια από τις πιο συνηθισμένες ορμονικές διαταραχές. Το βασικό σύμπτωμα είναι οι διαταραχές του εμμηνορρυσιακού κύκλου, όπως η ακανόνιστη συχνότητα λόγω μη επίτευξης ωορρηξίας και η διακοπτόμενη ροή του αίματος λόγω διαταραχής των επιπέδων της προγεστερόνης.

• ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΩΣΗ
  Η ενδομητρίωση είναι η ύπαρξη ενδομητρικού ιστού εκτός της μήτρας. Συχνά, ο ενδομητρικός ιστός επεκτείνεται στις ωοθήκες ή τις σάλπιγγες, στο έντερο ή άλλα όργανα στο κατώτερο πεπτικό σύστημα και στην περιοχή μεταξύ του ορθού και της μήτρας. Η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει μη φυσιολογική αιμορραγία, κράμπες ή πόνο πριν και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως και δυσπαρεύνια.

• ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ
  Η εγκυμοσύνη στις περισσότερες περιπτώσεις σχετίζεται με την απουσία περιόδου λόγω ορμονών που παράγονται στο γυναικείο σώμα και λειτουργούν ως ανασταλτικοί παράγοντες για την φυσιολογική λειτουργία του αναπαραγωγικού άξονα.

• ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ
  Η υπέρμετρη αύξηση σωματικού βάρους, επιφέρει συσσώρευση λίπους στην περιοχή των μηρών. Τα λιποκύτταρα που συσσωρεύονται ελαττώνουν το μεταβολισμό των οιστρογόνων με αποτέλεσμα να προκαλούνται διαταραχές στην έμμηνο ρύση λόγω υπεροιστρογοναιμίας.
  Αντίστοιχα, η απότομη απώλεια βάρους και ο χαμηλός δείκτης μάζας σώματος BMI< 18.5 οδηγούν σε ορμονική δυσλειτουργία αναστέλλοντας την παραγωγή οιστρογόνων και την ωορρηξία.

• ΗΛΙΚΙΑ
  Η ηλικία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις διαταραχές της περιόδου. Η σταθεροποίηση του κύκλου μετά την εμμηναρχή, δηλαδή την πρώτη εμφάνιση της εμμήνου ρύσεως στην εφηβεία, μπορεί να χρειαστεί μήνες ή και χρόνια. Αντίστοιχα, κατά την κλιμακτήριο, δηλαδή το χρονικό διάστημα πριν την εμμηνόπαυση, παρατηρείται σταδιακή αραίωση των εμηνορρυσιακών κύκλων, μέχρι την πλήρη διακοπή της περιόδου.

• ΑΓΧΟΣ
  Διαστήματα έντονου στρες είναι πολύ πιθανό να επηρεάσουν δυσμενώς τον κύκλο μιας γυναίκας. Ωστόσο, πρέπει πρώτα να διερευνηθούν όλα τα οργανικά αίτια που μπορεί να σχετίζονται με τη διαταραχή.

• ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΑΛΚΟΟΛ
  Η μεγάλη ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ σε καθημερινή βάση ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα στο συκώτι, το οποίο ρυθμίζει το μεταβολισμό ορμονών με καθοριστικό ρόλο στον εμμηνορρυσιακό κύκλο, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη.

• ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ
  Τα αντισυλληπτικά σκευάσματα (χάπια, διαδερμικά επιθέματα, Mirena IUD) μπορούν να οδηγήσουν σε ελάττωση της ροής και αραιομηνόρροια.

• ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
  Η υπερβολική άθληση συνδέεται πολλές φορές με την έλλειψη ωορρηξίας λόγω αυξημένης παραγωγής κορτιζόλης, τεστοστερόνης και προλακτίνης. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε γυναίκες που ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό.

• ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
  Παθήσεις που σχετίζονται με το αναπαραγωγικό σύστημα όπως η υπερπλασία ενδομητρίου, τα ινομυώματα της μήτρας, η ενδομητρίωση, οι πολύποδες και η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια οδηγούν σε διαταραχές του καταμήνιου κύκλου και της διάρκειας της περιόδου.

• ΑΛΛΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ
  Παθήσεις του θυρεοειδή αδένα, της πηκτικότητας του αίματος και  διαταραχές της παραγωγής προλακτίνης ( προλακτίνωμα) συνεπάγονται επίσης διαταραχές στον εμμηνορρυσιακό κύκλο.

Τύποι διαταραχών περιόδου

• Μηνορραγία: Πρόκειται για την αυξημένη απώλεια αίματος μόνο κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως και σχετιζεται με την παρουσία ινομυωμάτων, πολύποδα ενδομητρίου, υπερπλασία του ενδομητρίου, θυροειδοπάθεια, διαταραχές πήξεως (όπως η νόσος Von Willebrand) και ιδιοπαθής (συμπεριλαμβάνεται η μεγάλη κατηγορία των δυσλειτουργικών αιμορραγιών).

• Μητρορραγία: Σημαίνει ακανόνιστη περίοδο καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου. Τα βασικά αίτια είναι: εγκυμοσύνη, πολύποδας τραχήλου-ενδομητρίου, stress, καρκίνος μήτρας – τραχήλου, πολυκυστικές ωοθήκες και ορμονικές διαταραχές (όπως ανεπάρκεια προγεστερόνης στο δεύτερο μισό του κύκλου).

• Αμηνόρροια: Πρόκειται για απουσία της εμμήνου ρύσεως. Διακρίνεται σε πρωτοπαθή όταν δεν έχει εμφανιστεί καθόλου ως την ηλικία των 16 ετών και δευτεροπαθή όταν σε μία γυναίκα που είχε κανονικά περίοδο, διακόπηκε για πάνω από 90 ημέρες (σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, stress, αλλαγή περιβάλλοντος, θυρεοειδοπάθεια, υπερπρολακτιναιμία) και εξαιρούνται η περίπτωση εγκυμοσύνης, θηλασμού και εμμηνόπαυσης).

• Ολιγομηνόρροια: Πρόκειται για κύκλο πάνω από 40 ημέρες και πολλές φορές μπορεί να οδηγήσει και σε δευτεροπαθή αμηνόρροια με διακοπή της περιόδου για 6 μήνες. Αφορά ασταθή και αραιή έμμηνο ρύση (Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, υπερβολική άθληση, stress, απώλεια βάρους)

• Αραιομηνόρροια: Διάρκεια κύκλου μεγαλύτερη των 35 ημερών.

• Συχνομηνόρροια: Διάρκεια κύκλου μικρότερη των 21 ημερών.

• Πολυμηνόρροια: Πρόκειται για παρατεταμένη διάρκεια περιόδου και αυξημένη ποσότητα αίματος (ινομυώματα/ διαταραχή πηκτικού μηχανισμού/θυρεοειδοπάθεια)

• Δυσμηνόρροια: Χαρακτηρίζεται από έντονους πόνους περιόδου, κράμπες, ζαλάδα, ημικρανία και τάση για εμετό ( ιδιοπαθής/ενδομητρίωση)

Διάγνωση & αντιμετώπιση διαταραχών περιόδου

Οποιαδήποτε διαταραχή παρατηρηθεί στον εμμηνορρυσιακό κύκλο, πρέπει να διερευνηθεί από εξειδικευμένο γυναικολόγο. Η λήψη λεπτομερούς γυναικολογικού, ιατρικού ιστορικού καθώς και καθημερινές συνήθειες άσκησης, έκθεσης σε παρατεταμένο άγχος και διατροφής αποτελεί το πρώτο βήμα καθορισμού των περαιτέρω εξετάσεων διερεύνησης.

Η αρχική εκτίμηση περιλαμβάνει τεστ Παπανικολάου, ορμονολογικές εξετάσεις αίματος, υπερηχογραφικό έλεγχο ή ακόμη και βιοψία ενδομητρίου.

Στη συνέχεια ανάλογα με τα αποτελέσματα μπορεί να χρειαστεί ορμονική ενίσχυση, διακοπή φαρμάκων που επηρεάζουν την έμμηνο ρύση ή ακόμη χειρουργική επέμβαση όπως αφαίρεση πολύποδα, υστεροσκόπηση, λαπαροσκόπηση ή ακόμη και υστερεκτομή ( σε ελάχιστες περιπτώσεις μετεμμηνοπαυσιακής αιμορραγίας).

Η θεραπεία που επιλέγεται για τις διαταραχές περιόδου εξαρτάται πάντα από το αίτιο που τις προκαλεί. Για το λόγο αυτό, πρέπει πάντα να γίνεται εκτίμηση από ιατρό γυναικολόγο για έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση.